Ο σπουδαίος λογοτέχνης Γιάννης Καλπούζος τιμά το blog και εμένα προσωπικά με την παραχώρηση της παρούσας συνέντευξη για την οποία και τον ευχαριστώ θερμότατα που διέθεσε τον πολύτιμο χρόνο του ώστε να πραγματοποιηθεί.
Η πρώτη μου συγγραφική επαφή με την πένα του ήταν το 2013 με την «Ουρανόπετρα». Από τότε αναζήτησα και διάβασα όλα τα βιβλία του που είχαν εκδοθεί μέχρι εκείνη την στιγμή, μιας και η πένα του με μαγνήτισε από τις πρώτες αράδες του βιβλίου. Στο πρόσφατο βιβλίο του, το «Σέρρα: η ψυχή του Πόντου», η συνύφανση της Ιστορίας του Πόντου με τη μυθοπλασία, μαζί φυσικά με την λυρική γραφή και τους στοχασμούς του συγγραφέα για τις αρετές της ζωής, συνέθεσαν ένα αριστούργημα της σύγχρονης ελληνικής Λογοτεχνίας, το οποίο και σας προτείνω να το διαβάσετε χωρίς δεύτερη σκέψη!
Μέχρι όμως να έρθετε σε επαφή, όσοι δεν το έχετε κάνει ήδη, με την ιστορία του Φιλονίκη, της Φιλάνθης και της Ταλίν αλλά κυρίως με την Ιστορία του Πόντου, διαβάστε την συνέντευξη του Γιάννη Καλπούζου και ελάτε λίγο πιο κοντά στο έργο του συγγραφέα!
1. Από τις 7 Απριλίου το νέο σας βιβλίο, το «Σέρρα: Η ψυχή του Πόντου», απέκτησε μια θέση στις προθήκες των βιβλιοπωλείων! Αφού σας ευχηθώ ολόψυχα να είναι καλοτάξιδο, θα σας ζητήσω να μας το παρουσιάσετε με τον δικό σας μοναδικό τρόπο.
Το μυθιστόρημα ξεκινά στην Τραπεζούντα τον Ιούνιο του 1915. Ο Α' Παγκόσμιος πόλεμος μαίνεται, οι περισσότεροι άντρες του Ελληνισμού του Πόντου από 18 έως 45 χρόνων στενάζουν στα τάγματα εργασίας (Αμελέ Ταμπουρού), απ' όπου ελάχιστοι βγαίνουν ζωντανοί, ενώ οι χωροφύλακες καταδιώκουν τους φυγόστρατους και τους συγγενείς τους.
Ενόψει του εκτοπισμού και των σφαγών των Αρμενίων μια δεκαπεντάχρονη, που μοιάζει να τη ζωγράφισε με τα χέρια του ο ίδιος ο Θεός, καταφεύγει στο σπίτι ενός αγνώστου. Πολλά χιλιόμετρα μακρύτερα, στην Ορντού, ένα κορίτσι εύπορης ελληνικής οικογένειας ετοιμάζεται για τον γάμο της και πασχίζει να οραματιστεί το μέλλον μ' έναν άντρα τον οποίο ελάχιστα γνωρίζει.
Ο Γαληνός Φιλονίδης, ο κεντρικός ήρωας του μυθιστορήματος, διχάζεται ανάμεσα στις δυο γυναίκες και δοκιμάζονται οι ηθικές αρχές του. Είναι απόφοιτος του Φροντιστηρίου, του λαμπρότερου εκπαιδευτικού ιδρύματος του Πόντου, και φιλόλογος, σπουδαγμένος στην Αθήνα. Γνωρίζει πέντε γλώσσες, είναι πολύ θρήσκος και έχει το χάρισμα να μη διακρίνονται στο πρόσωπό του τα συναισθήματά του (λύπη, ταραχή, θυμός, φόβος), ενώ κόντρα στον ήρεμο χαρακτήρα του ασχολείται ερασιτεχνικά με την πυγμαχία.
Οι Οθωμανοί εκτελούν όποιον κρύβει Αρμενίους, ένας θηριώδης χωροφύλακας βρίσκεται συνεχώς στα ίχνη της δεκαπεντάχρονης Αρμενοπούλας κι ένας Ρωμιός καταδότης του παρέχει πληροφορίες.
Ο Γαληνός θα επωμιστεί όσα του επιφυλάσσει η μοίρα και όσα επιφέρουν οι επιλογές του μέσα από συνεχείς ανατροπές και απρόβλεπτες καταστάσεις, όπου μεταξύ άλλων εμπλέκονται Ρώσοι και Τούρκοι κατάσκοποι. Συγχρόνως θα παρασυρθεί στη δίνη των μεγάλων ιστορικών γεγονότων από το 1915 και εντεύθεν, όπως και οι λοιποί συμπρωταγωνιστές. Ωστόσο, σε μικρότερα ή μεγαλύτερα διαστήματα και ανάλογα με την περιοχή η ζωή κυλά σε ομαλούς ρυθμούς, επιτρέποντας στον έρωτα να ανθίσει και να διαφεντέψει με τον δικό του τρόπο τον μικρόκοσμο των ηρώων, μα και να φανούν τα βιοποριστικά προβλήματα και η καθημερινότητα σε κάθε της μορφή.
Ωστόσο, το απρόσμενο καραδοκεί σε κάθε βήμα, οι συγκινητικές στιγμές εναλλάσσονται με την αγωνία, τον φόβο και το άγνωστο, η αλληλεγγύη με τη διχόνοια και την αναλγησία και τα τραγικά συμβάντα με τη δύναμη των ανθρώπων να προσαρμόζονται και να συνεχίζουν τη ζωή.
Για τον Γαληνό Φιλονίδη θα έρθει η στιγμή που η αγριότητα θα τον συνθλίψει, θα ορθωθεί εντός του το μίσος και θα θέσει ως στόχο ζωής να εκδικηθεί εκείνον που του προκάλεσε τον μέγα πόνο.
Στο υπόστρωμα αλλά και στο προσκήνιο της μυθοπλασίας ιχνογραφούνται συνήθειες, συμπεριφορές, νοοτροπίες και έθιμα των Ελλήνων του Πόντου. Εξιστορούνται οι σφαγές των Αρμενίων, η διετής κατάκτηση της Τραπεζούντας από τους Ρώσους, το ποντιακό αντάρτικο κίνημα, οι προσπάθειες για τη δημιουργία της Ελληνικής Δημοκρατίας του Πόντου από το Βατούμ μέχρι τη Σινώπη, οι εκτοπισμοί με τις εξαντλητικές πορείες μέσα στο χιόνι, το κρύο και τη βροχή, οι βιασμοί, οι ληστείες, οι αρρώστιες και η πείνα που οδήγησε χιλιάδες στον θάνατο και χιλιάδες άλλους στη ζητιανιά κι εν γένει οι κατατρεγμοί των Ποντίων. Κοντολογίς όσα διέπραξαν στις δύο χρονικές περιόδους της γενοκτονίας οι Νεότουρκοι και στη συνέχεια οι Κεμαλιστές. Αναπαριστάνεται και η καθημερινή ζωή στις πρώτες δεκαετίες εφαρμογής του κομουνιστικού συστήματος στη Σοβιετική Ένωση, όπου κατέφυγε σημαντικό μέρος των προσφύγων του Πόντου, ενώ εντάσσονται στη μυθιστορία οι διώξεις των Ελλήνων επί Στάλιν, τα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας στη Σιβηρία, οι στέπες του Καζακστάν, με τους αφόρητους καύσωνες το καλοκαίρι και το σφοδρό ψύχος τον χειμώνα, και πολλά άλλα.
Κάθε κεφάλαιο του βιβλίου αρχίζει με ένα απόφθεγμα του μυστηριώδους αφηγητή, το οποίο συμπυκνώνει το νόημα όσων πρόκειται να ακολουθήσουν, καθώς και τη στοχαστική πτυχή του μυθιστορήματος, των μηνυμάτων που εμπεριέχει και πολλά από τα θέματα που πραγματεύεται.
Όλα όσα συμβαίνουν στις σελίδες του μυθιστορήματος φαντάζουν φλόγες και κινήσεις του χορού σέρρα, του χορού της φωτιάς ή πυρρίχιου, απ' όπου προέρχεται και ο τίτλος του, κι όλα απηχούν στην ψυχή του κόσμου, στις ψυχές όλων μας, στο πολυσχιδές ταξίδι που γράφει η ζωή, αλλά και στο ταξίδι που γράφεται για τη ζωή.
2. Ποιο ήταν το πρώτο ερέθισμα που έπλασε στο μυαλό σας την υπόθεση του νέου σας βιβλίου;
Η παρότρυνση της αδελφής μου το 2012 να μιλήσω με ορισμένους Ποντίους πρόσφυγες στο χωριό Βίγλα της Άρτας, όπου εγκαταστάθηκαν το 1959 ερχόμενοι από τη Σοβιετική Ένωση.
3. Διαβάζοντας ένα βιβλίο ψάχνω πάντα κάτω από τις λέξεις τα μηνύματα που ίσως θέλει ο συγγραφέας να μεταφέρει στους αναγνώστες του. Μπορείτε να μοιραστείτε μαζί μας ένα μήνυμα που οι κεντρικοί ήρωες του νέου βιβλίου σας, θέλουν οπωσδήποτε εμείς οι αναγνώστες να το ''παραλάβουμε'';
Τα μηνύματα είναι δεκάδες κι όλα άκρως σημαντικά. Επιλέγω, λοιπόν, τούτο: Κοιτάς μπροστά όταν δεν ξεχνάς από πού έρχεσαι.
4. Ποιος από τους ήρωες του βιβλίου σας είναι ο αγαπημένος σας; Και ποιος σας ''ταλαιπώρησε'', είτε ψυχολογικά, αφού απείχε πολύ από τον δικό σας ψυχισμό, είτε τεχνικά, να τον αποτυπώσετε στο χαρτί;
Δεν ξεχωρίζω τους ήρωές μου. Τουλάχιστον κατά τη διάρκεια της γραφής. Υποδύομαι τον ρόλο του καθενός και είτε το θέλω είτε όχι είναι πλάσματα που τα γέννησε η φαντασία μου. Ασχέτως εάν κατόπιν αυτονομήθηκαν και μου υποδείκνυαν ποιον δρόμο επιθυμούν να τραβήξουν με βάση τον χαρακτήρα τους, τα ήθη και της συνθήκες της εποχής. Οι κακοί χαρακτήρες με ταλαιπώρησαν πιο πολύ. Ο Χαμζά Χαφίζ και ο Ρούρικ. Είναι βασανιστικό να μπαίνεις στην ψυχή του κακού και να πασχίζεις να λειτουργείς πειστικά και με αληθοφάνεια, σαν να είσαι εσύ ο ίδιος. Να γίνεσαι ο κακός και την επόμενη στιγμή να στρέφεσαι εναντίον του.
5. Πόση και τι είδους έρευνα κάνατε πριν την συγγραφή του νέου σας βιβλίου;
Ξεκίνησα, όπως προανέφερα, το 2012 και συνέχισα να συγκεντρώνω σποραδικά προσωπικές μαρτυρίες. Από το 2014 άρχισα επισταμένη έρευνα μέσω μιας τεράστιας βιβλιογραφίας, για τη μελέτη της οποίας, μαζί με τη συγγραφή, χρειάστηκα δύο χρόνια. Ανέτρεξα σε ό,τι μπορούσε να μου δώσει στοιχεία για την εποχή που εξελίσσεται το μυθιστόρημα, αλλά και για παλαιότερα χρόνια προκειμένου να κατανοήσω τον ελληνισμό του Πόντου και το πολυφυλετικό περιβάλλον της εκάστοτε περιοχής όπου κινούνται οι ήρωές μου. Ιστορικά βιβλία, περιηγητών, εφημερίδες, περιοδικά, βιβλία αρχιτεκτονικής, λαογραφίας, ιατρικής, γεωγραφίας, πολιτικά, ενδυμασιών, τραγούδια, φωτογραφίες, ο κατάλογος είναι πολύ μακρύς.