Κλεμμένες λιακάδες-Μαρία Παναγοπούλου

     Οι «Κλεμμένες λιακάδες» της Μαρίας Παναγοπούλου κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ωκεανός, είναι βασισμένες σε πραγματικά γεγονότα και όπως διαπίστωσα στις σημειώσεις τις συγγραφέως αποτελούν την συνέχεια του βιβλίου «Είδα τον εαυτό μου στα μάτια σου». Για όσους δεν έχουν διαβάσει το πρώτο βιβλίο, όπως εγώ, οι Λιακάδες διαβάζονται αυτοτελώς καθώς στις σελίδες του συναντάμε τα εξάχρονα τότε κορίτσια, την Αέλια και τη Νεκταρία, δεκαέξι χρόνια μετά να συνεχίζουν την ζωή τους με τα γεγονότα της παιδικής τους ηλικίας να έχουν διαμορφώσει την ψυχοσύνθεσή τους και να καθοδηγούν τα βήματά τους.

     Η αφήγηση ξεκινά με την ταυτόχρονη αποστολή μιας ανώνυμης επιστολής στην Αέλια και στην Νεκταρία, μια επιστολή που ξυπνά τα αναπάντητα ερωτήματα που σμίλεψαν το είναι τους και που τις οδηγεί στο Φισκάρδο εκεί όπου το παρελθόν θα ξαναζωντανέψει και θα εγκλωβίσει τις δυο κοπέλες στο σκοτεινό και μυστηριώδες σχέδιο του αποστολέα της. 

     Αέλια και Νεκταρία. Δύο τόσο αντίθετες κοπέλες που όμως τις ενώνει τόσο σφικτά το αόρατο νήμα του παρελθόντος. Η Αέλια, που στα έξι της αποκόβεται βίαια από την αγκαλιά της μητέρα της, της Μάικα, και οδηγείται από τον πατέρα της τον Νικήτα στον Καναδά όπου και μεγαλώνει με το αίσθημα της εγκατάλειψης να σκιάζει την αθωότητα των παιδικών της χρόνων, φτάνει στο νησί την ίδια μέρα με την πολυτάραχη Νεκταρία για να λύσει η καθεμιά τα αινίγματα της ζωής της αγνοώντας όμως και οι δυο πως η μοίρα,  η αρρωστημένη εμμονή, το μυστήριο μα και ο έρωτας τις καιροφυλακτούν προκειμένου να παίξουν το δικό τους ρόλο στην ιστορία...

Τα δάκρυα του Καραγκιόζη-Ναννίκα Σακκά-Νικολακοπούλου

     «Τα δάκρυα του Καραγκιόζη» της Ναννίκα Σακκά-Νικολακοπούλου κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Πατάκη, ανήκουν στη Συλλογή Χελιδόνια(9+) και το Μάρτιο του 2019 κατέλαβαν βραβείο IBBY στην κατηγορία Παιδικό Βιβλίο Γνώσεων(εκδόσεις 2018).

     Η συγγραφέας χρησιμοποιεί πρωτοπρόσωπη αφήγηση και μ’ αυτό το συγγραφικό μέσο δίνει ζωή στη φιγούρα του αγαπημένου λαϊκού ήρωα Καραγκιόζη. Ο Καραγκιόζης ζωντανεύει αυτή τη φορά όχι στον φωτεινό μπερντέ του αλλά στις λευκές σελίδες της συγγραφέως που με την συγκινητική, νοσταλγική και αστεία κάποιες φορές πένα της βάζει στον ήρωα λόγια που μας εξιστορούν την πορεία του Θεάτρου Σκιών.   

     Ο αγαπημένος παιδικός ήρωας τόσων και τόσων γενεών μάς μιλά με νοσταλγικό τρόπο για την καταγωγή του που χάνεται στα βάθη των αιώνων, για τον δημιουργό του, γι’ αυτόν που όπως χαρακτηριστικά αναφέρει του χάρισε το «ζην», τον Σωτήρη Σπαθάρη (1892 - 14 Απριλίου 1974), για το ανάγλυφο της εποχής, την βιοπάλη, την φτώχεια, τις γειτονιές: Έχω νοσταλγία για τα φτωχικά εκείνα χρόνια που

είχαν ανθρωπιά. Η γειτονιά ήταν ένας σφικτός κρίκος. Τα σπίτια ξεκλείδωτα, οι αυλόπορτες ολάνοιχτες. Τα γειτονόπουλα μπαινόβγαιναν απ’ το ένα σπίτι στ’ άλλο κι όπου ξαπόσταιναν οι μάνες τα τάιζαν σαν δικά τους μ’ ό,τι βρισκούμενο. Τα παιδία άφοβα περιφέρονταν από γειτονιά σε γειτονιά κι έπαιζαν μ’ ό,τι έβρισκαν, ξύλα, τενεκεδάκια, πέτρες. (σελ.20), για τις δυσκολίες της Κατοχής και πως ο μπερντές ‘’συντήρησε’’ την οικογένεια Σπαθάρη και τους γείτονές τους, για τις νέες τεχνικές (ρεκλάμα, αποθέωση,κλπ) που εισήγαγε ο πατέρας του καθώς και για τα έργα που έγραψε και βοήθησαν στην ψυχαγωγία μα και στην διαμόρφωση της παιδικής ψυχής και της εθνικής συνείδησης.

     Μας μιλά και για τον μικρό αδερφό του όπως τον αποκαλεί, τον Ευγένιο Σπαθάρη, αυτόν που του χάρισε το «ευ ζην», που τον ταξίδεψε στα πέρατα του κόσμου, που ίδρυσε το «Σπαθάρειο Μουσείο Θεάτρου Σκιών» και που η περιγραφή του χαμού του έφερε Τα δάκρυα στα χάρτινα μάγουλα του Καραγκιόζη, στα μάγουλα κάθε παιδιού κάθε ηλικίας κάθε γενιάς... 

Κασετίνα-Θάλεια Κουνούνη

     Η «Κασετίνα» της Θάλειας Κουνούνη που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Λιβάνη είναι ένα βιβλίο που μόνο ως γροθιά στο στομάχι μπορώ να το χαρακτηρίσω καθώς η ωμή και χωρίς λογοτεχνικά φτιασίδια παράθεση των ιστορικών γεγονότων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και των όσων φρικαλέων διαδραματίστηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης καθηλώνει, συγκλονίζει, σοκάρει, μουδιάζει το νου και την ψυχή του αναγνώστη και τον κάνει να αναφωνήσει μαζί με τους ήρωες στο τέλος του βιβλίου: «ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ!».

     ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ ναζισμός, παράνοια, σαδισμός, φρικιαστικά πειράματα... ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ!

    Πώς θα επέλθει όμως το ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ αν αγνοούμε το ιστορικό παρελθόν; Αν δεν γνωρίζουμε τις συνθήκες και τον ζόφο της εποχής; Αν δεν συναισθανόμαστε τον πόνο των θυμάτων;  

    Η Θάλεια Κουνούνη ανοίγοντας την «Κασετίνα» θα βγάλει, με την βοήθεια των ηρώων της, από το εσωτερικό της όλες εκείνες της ψηφίδες που θα αποτυπώσουν το μωσαϊκό της εποχής, με την τελική μορφή του οποίου εύχεσαι να αποκτήσει ο αναγνώστης ιστορική μνήμη και συνείδηση για αποφυγή παρόμοιων καταστάσεων. Το εύχεσαι με όλη σου την καρδιά ειδικά στην εποχή μας μιας και, δυστυχώς!, υπάρχουν ουκ ολίγοι νοσταλγοί τέτοιων καθεστώτων. 

     Οι πολυπληθείς ήρωες του βιβλίου θα μας μιλήσουν για την απαρχή και την επικράτηση του Ναζισμού, την ευγονική, το πρόγραμμα ευθανασίας Τ4 που πρωτοεφαρμόστηκε στο άσυλο ψυχικά νοσούντων Ζόνεσταϊν καθώς και για τα παρανοϊκά πειράματα του Μένγκελε, γεγονότα και τακτικές που ο Ναζισμός εφηύρε και εφάρμοσε μεθοδευμένα βυθίζοντας την ανθρωπότητα στον φόβο, στην βία, στον εξευτελισμό, στον θάνατο.
     Μέσα σ’ όλο αυτό το κακό υπάρχουν πολλών λογιών άνθρωποι. Υπάρχουν οι εγκληματίες, αυτοί που ασπάζονται  τον Ναζισμό και αποτελούν τη μηχανή του, υπάρχουν οι παρατηρητές, η ουδέτερη στάση των οποίων παίζει κι αυτή τον καταστροφικό της ρόλο: ... μπορεί τα θεμέλια για να χτιστεί η Ιστορία να τα βάζουν οι υπαίτιοι του κακού, αλλά οι παρατηρητές του είναι αυτοί που την πλάθουν και τη σχηματίζουν..., υπάρχουν όμως και οι φωτεινές εξαιρέσεις όπως ο Θίοντορ που αν και επιστήμονας φαίνεται πως έχει ηθικούς φραγμούς, όπως ο Φρίντιχ που, αν και υπηρετεί το Γ’ Ράιχ, μαζί με την Άιλι, την σύζυγο του Θίοντορ, κάνουν τα πάντα για να σώσουν όσο περισσότερους ανθρώπους που η κρεατομηχανή του Χίτλερ τους οδηγεί στο θάνατο αφού τους θεωρεί παράσιτα. 

     Μέσα σ’όλο αυτό το σκηνικό υπάρχουν θύματα. Πολλά θύματα. Ασθενείς, αντιφρονούντες, Εβραίοι, άνθρωποι που δεν ανήκουν στην άρια φυλή. Θύματα, όπως οι κόρες του Θίοντορ και της Άιλι, η Χελένα και η δίδυμη αδερφή της η Ραχήλ, που η εβραϊκή καταγωγή του πατέρα τους τις στέλνει στο Άουσβιτς, εκεί που ο Μένγκελε χρησιμοποιεί την Ραχήλ και τις ικανότητες της στα εξωφρενικά πειράματά του... Εκεί που και ο Θάνατος θρηνεί την κατάντια της ανθρωπότητας.

Ο σελιδοδείκτης των ΒιβλιοΑναφορών σταματά...

... στις σελίδες 549-550 του υπέροχου ιστορικού μυθιστορήματος της Θάλειας Κουνούνη ΚΑΣΕΤΙΝΑ.

Η Χελένα, η μία εκ των ηρώων του βιβλίου, μέσα από τον σπαρακτικό μονόλογο της, λέει οδυνηρές αλήθειες ... 

   Τα περισσότερα από τα γεγονότα της καθημερινότητας των Εβραίων στα γκέτο και στα στρατόπεδα συγκέντρωσης έχουν καταγραφεί από μαρτυρίες επιζώντων. Κι έτσι εσείς σήμερα γνωρίζετε τις συνθήκες επιβίωσης μας. Κι όσοι από εσάς αντέξατε να ακούσετε ή να διαβάσετε για το πώς εξελισσόταν η αιχμαλωσία μας, ενημερωθήκατε και για τους τρόπους εξόντωσής μας. Μας. Γιατί στην καταγραφή της Ιστορίας γινόμαστε όλοι ένα νούμερο. Μας.
    Κι εμείς που κυνηγηθήκαμε και άλλοι που κυνηγήθηκαν κι άλλοι που, αν και αμέτοχοι, τους βρήκε ο θάνατος και οι άλλοι που με ένα όπλο στα χέρια τους έπεσαν υπέρ της πατρίδας και οι άλλοι οι άμαχοι που έπρεπε να πληρώσουν γιατί άνηκαν στη φυλή αυτών που έφταιγαν και οι άλλοι μέσα σε όλους και όλοι μέσα σε ένα συγκεκριμένο νούμερο που αντιστοιχεί στο ποιοι ήταν.
      Ποιοι ήταν;
    Μία γυναίκα στη Ρωσία που βλέπει τα παιδιά της να πεθαίνουν από την πείνα θα συμπληρώσει τον αριθμό των εκατομμυρίων που αντιστοιχούν στα θύματα της πατρίδας της.
       Μια Εβραιοπούλα από τη Γαλλία που είναι δέκα χρόνων και οι γονείς της εκτοπίζονται κι αυτή μένει μαζί με άλλα παιδιά υπό την φροντίδα άγνωστων μέχρι να έρθει και η δικη της σειρά αντιστοιχεί σε ένα νούμερο.
     Τα παιδιά και η γυναίκα ενός Ολλανδού πατέρα που σκοτώνονται στους βομβαρδισμούς του Ρότερνταμ συμπληρώνουν ένα νούμερο.
       Όλοι ένα νούμερο και όλοι με μια ιστορία πίσω μας. Τη δική μας ιστορία, τη ζωή μας.
     Δύο προσκλητήρια καθημερινά. Ένα την αυγή, ένα το απόγευμα. Όλες σε σειρά των εννιά. Να μας μετρήσουν. Μία μία για να συμπληρώσουμε το νούμερο των χιλιάδων που αντιστοιχούσε στο σύνολο των τροφίμων του στρατοπέδου.
     Τριάντα χιλιάδες, σαράντα χιλιάδες γυναίκες; Τι σημασία είχε; Μία μία. Ατομικά, όλες τόσο διαφορετικές υπάρξεις. Συνολικά, απαραίτητες για να συμπληρωθεί το νούμερο. Με ζεστή, με κρύο, με χιόνι Λάθος στο μέτρημα; Πάλι από την αρχή.

~~°~~

Σύνολο στρατιωτών που σκοτώθηκαν παγκοσμίως: περίπου 23 εκατομμύρια.
Σύνολο πολιτών που σκοτώθηκαν: περίπου 57 εκατομμύρια.
Σύνολο ανθρώπων που σκοτώθηκαν στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο: περίπου 80 εκατομμύρια.

Μη ξεχνάμε πως πίσω από κάθε νούμερο υπάρχει ένας άνθρωπος που απέναντι του στάθηκε η πείνα, η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του, ο σαδισμός, η παράνοια και ο φασισμός. Καταστάσεις που τον εξευτέλισαν και του στέρησαν την ζωή. Στέκεται ένας άνθρωπος που κουβαλά την δική του ιστορία.

Δήμητρα Κωλέτη